زهرا شفاعی : گوشه‌ای از ایران پهناور روستایی وجود دارد، روستایی که کمتر کسی است که از بافت خشتی و پلکانی آن چیزی ندیده یا نشنده باشد. نام این روستا ماسوله است که در شمال ایران قرار گرفته، وجود چنین روستای پلکانی در گیلان باعث شده تا گردشگران حتی برای یکبار هم که شده از نمای ماسوله دیدن کنند. عده‌ای بعد از تماشای ماسوله حیرت‌زده می‌شوند که چطور با وجود سازه‌ای مثل خشت و ‌گِل طی سال‌های متمادی این محدوده دست‌خوش حوادث نشده است؟ زیبایی و بافت مقاوم این روستا باعث شده تا سازمان میراث فرهنگی اقداماتی برای ثبت یونسکو ماسوله انجام دهد، اما این ثبت همچنان بی‌سرانجام رها شده است. طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث می‌گوید: «این ثبت نیازمند سامان‌دهی و انجام برخی اقدامات است، که با کنترل مواردی مثل جلوگیری از ساخت‌وساز بی‌رویه ویلاها در این مجموعه تاریخی می‌توان این نقطه از ایران را به جهانیان معرفی کرد، و پای گردشگران خارجی را به این روستای بکر و دیدنی باز کرد.»

سرانجام ثبت جهانی ماسوله!!

اما ثبت جهانی هم به این سادگی‌ها نیست باید به گونه‌ایی عمل شود تا سازمان یونسکو نتواند ایرادی به آن وارد کند، چرا که وجود هر ایرادی از سوی سازمان باعث به تاخیر افتادن ثبت یونسکو آن می‌شود. در همین راستا « محمد حسین طالبیان » معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، درباره اقداماتی که برای ثبت یونسکو ماسوله انجام شده به «دیباچه» می‌گوید: «ثبت جهانی ماسوله جزء مسائل مهمی است که میراث فرهنگی سال‌هاست درگیر آن است.» او می‌گوید: «برای ثبت جهانی چند اقدام وجود دارد که که باید انجام شود، برای مثال اولین اقدامی که صورت گرفته، سازمان میراث فرهنگی اطلاعات علمی مربوط به ماسوله را دریافت کرده و تنها یک بخش دیگر از آن باقی مانده که باید دریافت کنند، دومین کاری که باید انجام داد جریان میدانی ماسوله است، که اگر بخواهد به تنهایی صورت گیرد کمی مشکل است چرا که نکته مهمی که وجود دارد منظر فرهنگی ماسوله است و باید بیشتر از بافت پلکانی به آن توجه کرد.» طالبیان می‌گوید: «ثبت یونسکو ماسوله نیازمند سامان‌دهی برخی فعالیت‌های غیر مجاز در این مجموعه است، برای مثال ویلاهایی که پایین روستای ماسوله ساخته شده را باید سامان‌دهی کنند و این موضوع مستلزم توجه شهرداری استان گیلان است، باید از ساخت‌وسازهایی که منظر این مجموعه را مخدوش کرده جلوگیری شود و اگر هم ویلایی وجود دارد باید از بین رود، وجود چنین مسائلی است که باعث شده ثبت یونسکو ماسوله چند سالی طول بکشد.»

اما درنهایت سوالی که ذهن را درگیر خود می‌کند سرنوشت ثبت یونسکو ماسوله است، « شهرود امیر انتخابی» رئیس میراث فرهنگی گیلان، درباره روند ثبت یونسکو ماسوله و مرحله‌ای که در آن قرار دارد، به «دیباچه» می‌گوید: «طبق آخرین اطلاعات رسیده، پرونده ماسوله به سازمان یونسکو ارائه شده است و یونسکو هم موافقت خود را اعلام کرده اما برخی مشکلات از جمله وجود اداره آب‌وفاضلاب و اداره برق دربافت شهری ماسوله سبب تأخیر در ثبت آن شده است. این مشکلات باید مرتفع شود تا بتوان ماسوله را ثبت جهانی کرد.»

سازمان میراث فرهنگی نباید دخالت وسیعی در بافت ماسوله داشته باشد

مسله دیگری که وجود دارد بافت خشتی ماسوله است. بر خلاف نظر عامه مردم که این سازه‌ها را سست و بی‌عنصر می‌دانند اما باید گفت تمام بناهای خشتی موجود در ماسوله تا کنون حتی دستخوش حوادثی چون زلزله، سیل و طوفان نشده است. این مسئله‌ برای گردشگران و افرادی که از نمای ماسوله اطلاع دارند جالب است. در همین رابطه طالبان می‌گوید: «مجموعه ماسوله طبق دانش و تجربیات افراد قدیمی ساخته شده، که انصافا هم ساخت محکمی دارد، اما اگر بخواهیم مقاومت ماسوله را در برابر زلزله بیشتر کنیم باید در کنار تجربیات گذشتگان کمی هم از دانش مهندسان جدید استفاده کرد. نکته‌ای که وجود دارد این است که در رابطه با مقاومت ماسوله سازمان میراث فرهنگی نباید دخالت وسیعی داشته باشد.»

معرفی ماسوله به جهانیان

حالا باید دید که وجود چنین روستای پلکانی که در سراسر جهان نمی‌توان همانند ماسوله جایی را یافت چقدر در جذب گردشگر موفق عمل کرده است؟ آیا جهانیان از وجود این بافت تاریخی درایران اطلاعی دارند؟« انتخابی » می‌گوید: «ثبت یونسکو ماسوله امتیازات بسیاری برای گردشگری ایران دارد، یکی از مزایایی که استان گیلان دارد این است که اکثر فصل‌های سال، گردشگران داخلی، استان گیلان را برای سفر انتخاب می‌کنند، ورود گردشگران داخلی به شهرستان‌ها مفید است اما هیچ ارزآوری ندارد.» وی می‌گوید: «اما اگر شهری ثبت جهانی شود گردشگران خارجی که به واسطه تورها وارد ایران می‌شوند راغب هستند تا از این شهرها دیدن کنند و این موضوع باعث می‌شود تا پای گردشگران خارجی به استان گیلان باز شود.» انتخابی درباره ثبت یونسکو شهر یزد می‌گوید: «طی 2 سال اخیری که از ثبت جهانی یزد در یونسکو می‌گذرد این شهر توانسته رکورد گردشگری شهر تاریخی اصفهان را بشکند.»